جشن تیرگان
از کهن‌ترین جشن‌های ایران باستان جشن تیرگان می‌باشد که در روز دهم تیرماه برگزار می‌شود. جشن تیرگان در برخی شهرها و استان‌های کشور برگزار می‌شود و به خصوص در میان زرتشتیان ایران از اهمیت خاصی برخوردار است.
تاریخ دقیق جشن تیرگان
در واقع تاریخ جشن تیرگان ۱۳ تیر ماه زرتشتی و مصادف با ۱۰ تیر ماه خورشیدی است و به عنوان میراث معنوی کشور در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
فلسفه نامگذاری جشن تیرگان
می‌توان فلسفه جشن تیرگان را به این موضوع که معروف‌ترین روایت به آرش کمانگیر است نسبت داد، که بر اساس داستان آن تیری از چله کمان آرش گذشت و مرز ایران و توران را مشخص کرد. تیر پرتاب شده بعد از اینکه از بامداد تا نیمروز در حرکت بود، در نهایت به درخت گردویی در کنار رود جیحون رسید. این درخت، به‌عنوان مرز توران و ایران مشخص شد. ایرانیان نیز هر سال، برای یادبود فداکاری و وطن‌پرستی آرش، این روز را جشن می‌گیرند. شعری درمورد جشن تیرگان و آرش کمانگیر، شعر زیر است:
از آن خوانند آرش را کمانگیر/ که از مرو به آمل انداخت یک تیر
بنابراین جشنی به نام جشن تیرگان نامگذاری شد که بر اساس آن اتفاقاتی که در جنگ رخ داد از دلایل نامگذاری این جشن می‌باشد. نام دیگر جشن تیرگان آبریزکان است زیرا بر اساس منابع تاریخی تیرگان روز نزول برکت باران بر سرزمینی خشک بوده است در سال های دور مدتی باران نبارید و مردم همگی در جایی جمع شدند و با یکدیگر دعا کردند و طلب باران کردند و در همان لحظه باران بارید مردم از شدت خوشحالی آب باران را به سر و روی یکدیگر می‌ریختند. یکی از معروف‌ترین روایات موجود درباره جشن تیرگان روایتی است که در رابطه با جانبازی آرش کمانگیر و آزادی ایران از چنگ توران می‌باشد. دیگر باور این است که این جشن برای بزرگداشت تیشتر، ستاره باران آور ایرانیان، برگزار می‌شود.
آیین های جشن تیرگان
از جمله آیین‌های جشن تیرگان می‌توان به 1- دستبند تیرآباد 2- خوردن میوه و گندم پخته 3- آبریزان و آبپاشی 4- فال کوزه یا چکدوله اشاره کرد: دستبند تیر و باد (دستبند هفت رنگ)
در ابتدای جشن افراد دهان‌های خود را با شیرینی‌های مختلف شیرین می‌کنند و بعد دستبندهایی را که به دستبند تیر و باد که نماد آرش و کمان آرش می‌باشد بر دستان خود می‌بندند که معمولاً از هفت رنگ مختلف بافته شده است.
خوردن میوه و گندم پخته
خوردن میوه و گندم مردم در قدیم که به علت اسارت در دست دشمن با کمبود غذا و مواد غذایی مواجه شده بودند و امکان آرد کردن گندم نیز وجود نداشت انجام می شود. پس خوردن گندم پخته در این روز به زعم برخی از کارشناسان، می‌تواند به‌دلیل شکرگزاری از خداوند و ابراز شادمانی از رونق کشاورزی می باشد.
آبریزان یا آب پاشی
آبریزان یا آبپاشی هم همانطور که گفته شد بعد از دعا کردن مردم برای پایان یافتن خشکسالی و باریدن باران و خوشحالی مردم بعد از آن اتفاق افتاد.
فال کوزه یا چک دوله
فال کوزه یا چکدوله هم از رسوم جالب جشن تیرگان محسوب می‌شود که یک روز قبل از جشن تیرگان ، دوشیزه‌ای یک کوزه سفالی سبز رنگ بزرگ که را دستمال سبز ابریشمی بر دهان آن می‌بندد و به میان افراد می‌برد، افرادی که حاضر هستند اجسام کوچکی مانند سکه ، سنجاق سر، انگشتر یا ... را در کوزه پر از آب می‌اندازند، دختر کوزه را زیر درخت همیشه سبزی مانند سرو می‌گذارد و در روز جشن بعد از مراسم آب ریزان کوزه را بیرون می‌آورد و تمام آن افراد نیز همراه او در جایی جمع می‌شوند افراد مسن و سالخورده ترانه‌هایی می‌خوانند و در پایان هر ترانه دختر یکی از آن اجسام را از کوزه بیرون می‌آورد صاحب آن جسم هم ترانه ای می‌خواند و به خواسته خود ربط می‌دهد. در شاهنامه فردوسی و دیگر اشعار فارسی اشاره‌هایی به این جشن شده است.
تاریخ برگزاری جشن تیرگان در هر شهر و هر نقطه متفاوت است مثلاً مردم استان مازندران و شهرهای فیروزکوه، سوادکوه، ساری و سنگسر استان سمنان تیر روز یا ۱۳ شو را در پاییز برگزار می‌کنند. مردم سنگسر جشن تیرگان را در ۲۲ آبان برگزار می‌کنند. گیلانی‌ها گاه‌شمار مخصوص خود، روز ۲۷ آبان را روز جشن تیرگان می‌دانند.
در مجله گردشگری افراگشت کهن بخوانید.