کعبه زرتشت
کعبه زرتشت یک بنای تاریخی با معماری سنگی و مکعب شکل و پله ای در میدان نقش رستم و در کنار روستای زنگی آباد شهرستان مرودشت استان فارس که در روبروی کوه نقش‌رستم و در مقابل آرامگاه داریوش دوم واقع شده است. حکایت های گوناگونی در مورد کاربری کعبه زرتشت در سال های گذشته مورد بحث قرار گرفته است. نام گذاری به اسم کعبه زرتشت جدید است و ۱۵۰ سال پیش بر میگردد و دلیل نامگذاری این بنا به اسم کعبه زرتشت به دلیل دین زرتشت و در زمان باستان زرتشت می باشد. در سال های گذشته بسیار دور این بنا رابه اسم «بن خانه» یا « بن خانک» به معنای خانه اصلی، می شناختند. در احداث بن خانه از سنگهای مرمر سفید و بزرگ استفاده شده که با سپری شدن زمان رنگ سنگها، به رنگ تیره و قهوه ای تغییر رنگ داده اند. در بین تکه های بزرگ سنگ مرمر، سنگهای خاکستری و سیاه، پرواره (طاقچه) هایی تشکیل داده اند. اندازه سنگ ها بزرگ و متفاوت می باشد و بدون شفته بر روی هم گذاشته شده است. در قسمت شمالی بنای کعبه زرتشت، به صورت یک خط پله ساخته شده است و در قسمت زیر بنا، سکویی به شکل سه پله ای با اساس شکل مربع قرار گرفته است.
در شیوه معماری بنای کعبه زرتشت اثرهایی از زمان هخامنشیان به کار برده شده است که معماری بنا متعلق به دوره هخامنشیان می باشد. عده ای از دیرینه شناسان بر این باور هستند که کارایی این بنا در گذشته برای آتشکده و یا پرستشگاه بود و یکی دیگر از دلایل آتشکده بودن بنا وجود سیاهی ها و دود داخل کعبه به چشم خورده است و همچنین مشابهت بنا به تصویر کنده کاری شده بر روی سکه های زمان ساسانی و دلیل دیگر آتشکده و پرستشگاه بودن کعبه زرتشت، بنای زندان سلیمان با چنین کاربری نیز پشتیبانی میکند. عده ای دیگر از عتیقه شناسان این بنا را به عنوان آرامگاه نیز میدانند و شباهت هایی بین کعبه زرتشت و بنای زندان سلیمان با مقبره کوروش در پاسارگاد مشاهده شده است و یکی دیگر از نشان آرامگاه بودن این بنا، احداث و طراحی در ورودی تکی و پر وزن بودن آن می باشد و یک عده دیگر نیز به این باور هستند که کعبه زرتشت خانه گنج بوده، چون در آن مدارک و اسنادی مهم دولتی و عتیقه هایی نگهداری می‌کردند که پیدا شده است و یک سری افراد دیگر نیز با وجود برجستگی ها روی بنای آن را در رسته بناهای تقویمی ایران جای داده اند و معتقد هستند که این بنا و بقیه بناهای مشابه به آن در میدان پاسارگاد برای ارزیابی زمان کاربرد داشته است.
کعبه زرتشت کاربری های گوناگونی در زمان های مختلف داشته که میتوان به وجود کتیبه ها و شکل های کنده کاری شده و معماری شکل بودن و غارت کردن در دوران های گوناگون نشانگر این است. روی سه دیوار از این بنای تاریخی نوشته هایی به سه زبان مشاهده میشود، که این نوشته ها به حکم شاپور اول بر روی دیواره ها کنده کاری شده است. نوشته های به زبان یونانی را در ۷۰ سطر بر روی دیوار جنوبی، نوشته های به زبان پهلوی اشکانی در ۳۰ سطر رابر روی دیوار غربی و نوشته های به زبان پهلوی ساسانی بر روی دیوار شرقی کنده کاری شده است. این کتیبه ها که مربوط به زمان ساسانیان می باشد، یکی از با ارزش ترین سندهای تاریخی ایران باستان به حساب می آید که محتوای آن ها تفسیری از مبارزه و پیروزی های شاهپور ساسانی، امپراتوری روم باستان در دوران پادشاهی والرین، که یکی از به یاد ماندنی ترین رومیان تا آن موقع بود و عرصه فرمانروایی شاپور را به ثبت رسانده اند. یکی دیگر از با ارزش ترین موضوع به کار رفته در این کتیبه اسامی از پادشاهان و صاحب مقامان دولت ساسانی است که هر یک به شیوه های جداگانه ای در برپایی دولت قدرتمند ساسانی نقش موثری داشتند. بیوگرافی و خواندن این نوشته ها نزد تاریخ نویسان و عتیقه شناسان خارجی معنی شده و رونوشت های بسیار کمی از بیوگرافی این کتیبه ها وجود دارد.
در مجله گردشگری افراگشت کهن بخوانید.